Λίτσα Καποπούλου
Ένα βιβλίο ορόσημο στα πνευματικά δρώμενα παρουσιάστηκε στην κατάμεστη αίθουσα της Παλαιάς Βουλής την Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2014, το απόγευμα, σε μία προσπάθεια ιστορικής ανάτασης και ελπίδας στο ζοφερό σήμερα.
«Οι Κοινότητες των Καππαδοκών Γκέλβερι-Νέα Καρβάλη Στιγμές της Ιστορίας 1500 μ.Χ. – 1925 μ.Χ.»: ο τίτλος του παρουσιαζόμενου βιβλίου, που κερδίζει όποιον το κρατά στα χέρια του μόνο με την ανάγνωση των λέξεων του προσεγμένου εξώφυλλου. Συγγραφείς οι: Καπλάνης Ιωσηφίδης, Πρόεδρος του Κέντρου Καππαδοκικών Μελετών και Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης και Ορχάν Οζντίλ, Αρχειολόγος. Το εκπληκτικό αποτέλεσμα της αγαστής συνεργασίας ενός Έλληνα και ενός Τούρκου, καταξιωμένων στο χώρο τους, περικλείεται στο παρουσιαζόμενο πόνημα φωτίζοντας αθέατες πτυχές ιστορικής πραγματικότητας. Για τον δικό μας Καπλάνη Ιωσηφίδη αισθανόμαστε ακόμη μια φορά περηφάνια, που ακούραστος αγωνίζεται να μας προσφέρει μνήμες και άρωμα Καππαδοκίας. Ο Ορχάν Οζντίλ του απονέμει τα εύσημα για την επίπονη και πολύχρονη συλλογή του αρχειακού υλικού και ευχαριστεί τους Νεοκαρβαλιώτες, που του έδειξαν αγάπη, ζεστασιά, εμπιστοσύνη. Διαπιστώνουμε πως η ειλικρινής ελληνοτουρκική συνεργασία κάνει θαύματα! Λαμπερό παράδειγμα προς μίμηση! Το μόνο που έχουμε να τους εκφράσουμε είναι το εύγε και η ευγνωμοσύνη μας για το ιερό κληροδότημα, που μας παραδίδουν. Και από την Πολιτεία να ζητήσουμε να σκύψει στοργικά πάνω σε τέτοιο αγώνα και να σταθμεύσει στο Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών‘Ναζιανζός’ και τη Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης, που είναι η μεταλαμπάδευση της Καππαδοκικής Καρβάλης, του Γκέλβερι.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιώτατος Επίσκοπος Ναζιανζού, Θεοδώρητος, ο Αρχιμανδρίτης της Μητρόπολης Ελευσίνας, Γερμανός, εκπρόσωποι του Ελληνικού Κοινοβουλίου, άνθρωποι Γραμμάτων και Τεχνών. Μεταξύ άλλων διακρίναμε τον γνωστό σκηνοθέτη Τάσο Μπιρσίμ, τον Πρόεδρο του Δικτύου ‘Μικρασιάτης’ Δημήτρη Παντέλα, τον Πρόεδρο του‘Συνδέσμου Φίλων Οικουμενικού Πατριαρχείου’, Ιωακείμ Παπαδόπουλο με την σύζυγό του Χριστίνα Γαλανοπούλου, Φοροτεχνικό, τον παλαίμαχο
ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού, Σάββα Παπάζογλου, τον εκπρόσωπο τύπου, Θοδωρή Μπαλόπουλο και μέλη του Δ.Σ., την πρέσβη – συγγραφέα, Μαριάννα Τσαντίλη, τις Δικαστικές Λειτουργούς του Πταισματοδικείου Αθηνών, Δήμητρα Μανιατοπούλου και Δήμητρα Αναστασοπούλου, την Βιολόγο-Δρα Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βασιλική Ιωαννίδου, τους Καθηγητές Γιάννη Παναγιωτάκη, Φιλόλογο, Κώστα Έγγελη, Μαθηματικό, Λαμπρινή Μιχαλοπούλου, Βιολόγο, την βραβευμένη Πρόεδρο του Συνδέσμου Γυναικών Θεσσαλονίκης Μακεδονίας εν Αθήναις, Καίτη Καψή-Γάκη, την ποιήτρια και βιβλιοθηκονόμο της Εστίας Νέας Σμύρνης, Ευαγγελία Τσώλη και αντιπροσώπους πλήθους σωματείων της Ανατολής.
Η αυλαία άνοιξε με ένα παραδοσιακό τραγούδι, που τραγούδησε εξαιρετικά ο Καπλάνης Ιωσηφίδης, ρίχνοντας το φράγμα, που συγκρατούσε το χείμαρρο των συναισθημάτων μας. Τη σκυτάλη παρέλαβε η Σοφία Ιωσηφίδου, αντάξια κόρη του Καπλάνη, τελειόφοιτη του Τμήματος εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης και Σχεδιασμού αντικειμένων Τ.Ε.Ι. Αθηνών, που με την πανέμορφη εμφάνισή της συντόνιζε την εκδήλωση. Απήγγειλε παραστατικά ποιήματα, ύμνους στο Γκέλβερι και στον Γολγοθά των κατοίκων του, καθηλώνοντας τους εκλεκτούς προσκεκλημένους. Χαιρετισμό και ευλογία απηύθυνε ο Επίσκοπος Ναζιανζού, ενώ χαιρετισμό και ευχαριστίες για το έργο του Καπλάνη Ιωσηφίδη και την προσφορά της Καππαδοκικής Κοινότητας εξέφρασαν ο Χρήστος Γεωργατζόγλου, Εφοπλιστής και ο Γιώργος Ουρούμπεης, Δικηγόρος, μέλη του Κέντρου Καππαδοκικών Μελετών, ευεργέτες και χορηγοί της κατασκευής του παγκοσμίου μνημείου ‘Ο Θησαυρός των Καππαδοκών’ στη Νέα Καρβάλη. Στη συνέχεια μίλησε ο Βασίλης Δαφνοπατίδης, Αρχαιολόγος – Μελετητής καραμανλίδικων, που ανέπτυξε άρτια την υφή και την σημασία ης ευρηματικής καραμανλίδικης διαλέκτου. Ακολούθησε η κεντρική ομιλία από τη Λίτσα Καποπούλου τ. Δικαστική Λειτουργός – Συγγραφέας, μέλος της Διοίκησης του Κέντρου
Καππαδοκικών Μελετών, που σε φορτισμένο συγκινησιακό κλίμα παρουσίασε το βιβλίο.
Η συγκλονιστική γραφίδα του Καπλάνη Ιωσηφίδη στον πρόλογο αποδίδει δωρικά την πεμπτουσία της Ελληνικής Τραγωδίας της Ανατολής: «…Το ‘Εξελαυνόμεθα Καρβάλης ανοσιότατα…’ του Γρηγορίου Θεολόγου (επιστολή στον Αυτοκράτορα Ουαλεντιανό το 374-375μ.Χ.), θαρρείς προφητικό τότε, επικαιροποιήθηκε… Το ειδεχθές, μακραίωνο και υπομονετικά εκτελεσμένο σχέδιο των μεγάλων δυνάμεων της Δύσης, ο εκριζωμός δηλαδή των γηγενών Ορθοδόξων Ρωμιών από τον Πόντο, την Ιωνία, τη Θράκη, από όλη την Ανατολή… κατάφερε να επιφέρει το πλέον αποτελεσματικό χτύπημα για την οριστική διάλυση της σποδού του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους». Στις σελίδες του βιβλίου ξεδιπλώνεται το ήθος, η ηθική, το υψηλό επίπεδο πολιτισμού και κουλτούρας, οι αρετές και οι Αξίες των Καρβαλιωτών. Το μαρτυρούν οι σκηνές της ειρηνικής καθημερινότητάς τους, τα σχολεία τους, οι συναλλαγές τους, η αρμονική συνύπαρξη με Τούρκους Μουσουλμάνους, η νομική τους αντίληψη αποτυπωμένη σε συμβόλαια, αποδείξεις, συμφωνητικά. Μαθήματα αλληλεγγύης, ανθρωπιάς, αλλά και πολιτικής οικονομίας, πνευματικής ωριμότητας και ψυχικής καλλιέργειας. Αξιοπρόσεκτος ο εσωτερικός δανεισμός με την κοπή σειράς τριών χάλκινων νομισμάτων εσωτερικής διακίνησης για την αναστήλωση της εκκλησίας του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου! Τα ψυχικά αποθέματα δεν εγκαταλείπουν τους Γκελβεριώτες τον δίσεκτο χρόνο του 1924, όταν παίρνει σάρκα και οστά η ανήκουστη Ανταλλαγή πληθυσμών! Αναίτια και αναιτιολόγητα, χωρίς να ερωτηθούν οι ενδιαφερόμενοι… Καταδικαστική απόφαση ερήμην! Η Ασιατική Ελλάδα ‘έπρεπε’ να συρρικνωθεί στην Ευρωπαϊκή! Στο πρακτικό της Δημογεροντίας και του Δημ. Συμβουλίου Γκέλβερι μαζεύτηκαν χρήματα και μοιράστηκαν δίκαια στους ανταλλάξιμους, που δεν είχαν να πληρώσουν εισιτήρια για τη Μεγάλη Έξοδο… Στις προετοιμασίες της Ανταλλαγής επαγγελματικές συντεχνίες αγγειοπλαστών και γεωργών όπως και οι εκκλησίες κλείνουν τα βιβλία, να μην αφήσουν εκκρεμότητες… για ποιούς;;; Για όσους θα παρέμεναν; Για όσους θα τους διαδέχονταν; Πρώτα απ’ όλα για τους εαυτούς τους, για την υπεράσπιση των Αρχών τους. Η συνέπεια και η δικαιοσύνη σε δύσκολες ώρες… μέχρι τέλους! Μαζί τους πήραν ελάχιστα υπάρχοντα. Όμως σήκωσαν στα έντιμα χέρια τους τα όσια και τα ιερά τους! Προγονικά κειμήλια, αγιασμένα σκηνώματα, Θαυματουργές Εικόνες, εκκλησιαστικά σκεύη. Όσα πρόσταζε η συνείδησή τους! Όσα άντεχε ο ηρωισμός τους! Φεύγουν αναγκαστικά… Αφήνουν την πατρίδα… Προχωρούν καταπνίγοντας την οδύνη…
Ο Θεός κι η Ιστορία σταμάτησαν στο Γκέλβερι… Ο Θεός άκουσε την ικέτιδα φωνή του πολιούχου του, Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου για το δράμα των συμπατριωτών του. Άπλωσε το σπλαχνικό χέρι Του και σκούπισε τον ιδρώτα τους. Φύσηξε στο πρόσωπό τους τη ζωογόνα πνοή Του και στέγνωσε τα δάκρυά τους. Έσκυψε στο σπαραγμό τους. Με το θείο άγγιγμά Του στις ψυχές τους δυνάμωσε την πίστη στο αύριο. Περιέφερε το βλέμμα Του στο αγαπημένο τοπίο και το μαρμάρωσε. Υπόσχεση, συγχώρεση, ελπίδα. Παρηγορήθηκε ο Μέγας Ιεράρχης Γρηγόριος. Δεν θα εγκατέλειπε το Γκέλβερι. Όμως θα κατοικούσε μαζί με τους συντοπίτες του και στη Νέα Καρβάλη, όπου δημιούργησαν προς τιμή Του νέο περικαλλή ναό, αντίγραφο του καππαδοκικού. Οι Καρβαλιώτες και όσοι αγαπούν την Καρβάλη είναι υπό τη σκέπη Του. Η Ιστορία έγραψε για το Γκέλβερι σελίδες με χρυσά γράμματα, αλλά τις έκρυψε στα μύχια της καρδιάς της. Γιατί εκεί είναι η θέση του υψηλού και του ωραίου.
Η συνέχεια του Γκέλβερι στη Νέα Καρβάλη Καβάλας, που χτίστηκε στην πεδιάδα του τσιφλικιού Τσιρπιντί, την παραχώρηση του οποίου υπέγραψαν για τους πρόσφυγες της Ανατολής τα παιδιά του ευεργέτη, Ι. Σισμάνογλου, Κωνσταντίνος και Αναστάσιος. Στο έμβλημα της φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος ‘Ναζιανζός’ του Γκέλβερι αναγράφεται το ομηρικό «Αιέν αριστεύειν…» που δίδασκε τους Καππαδόκες Καρβαλιώτες και θάταν ευτύχημα να το ενστερνιζόμαστε κι εμείς σήμερα.
Θα αποτελούσε παράλειψη, αν δεν αναφερόμαστε σε μία διακριτική ύπαρξη, που με την ομορφιά και τη χάρη της στηρίζει τον αγώνα του επί 35 χρόνια αγωνιζόμενου Καπλάνη Ιωσηφίδη. Πρόκειται για τη σύζυγό του, Βάσω Ιωσηφίδου, που είναι η ασφαλέστερη δικαίωση, ότι πίσω από κάθε σπουδαίο άντρα βρίσκεται μία σπουδαία γυναίκα!
Έτσι ανάγλυφα ψηλαφιέται η ανώτερη νοοτροπία και ο πολιτισμός του έμψυχου υλικού, λαϊκών και κληρικών των Καππαδοκικών Κοινοτήτων. Ζούμε μαζί τους, περπατάμε τα Άγια Χώματα της Καρβάλης της Καππαδοκίας και εν συνεχεία βρισκόμαστε ονειρικά στη διάδοχό της, τη Νέα Καρβάλη Καβάλας. Μεταφερόμαστε στη μαγεία του παραμυθιού και στην καθαρότητα της αλήθειας. Αντιλαμβανόμαστε το μυστήριο του Γκέλβερι, όπου στάθηκαν ο Θεός κι η Ιστορία! Καλοτάξιδο το αριστουργηματικό αυτό πόνημα, που επικεντρώνεται στο Γκέλβερι και πετυχημένη συνέχεια για άλλες Καππαδοκικές Κοινότητες…
Η εκδήλωση φθάνει στο τέλος της. Ο Καπλάνης Ιωσηφίδης εκ μέρους όλων των συντελεστών ευχαριστεί το ευγενές ακροατήριο, που χειροκροτεί θερμά. Σηκώνεται χειροκροτώντας και αναστενάζει: «Ωχ, Παναγία μου…»! Πόσοι αγώνες, αγωνία και οδύνη πέρασαν σε λίγες ώρες μπροστά στα μάτια του! Αφόρητα νοσταλγική ατμόσφαιρα. Στρέφει το βλέμμα του ανατολικά. Το μοναδικό ‘ Έπος της Καρβάλης ‘του Καπλάνη Ιωσηφίδη ψιθυρίζει για επίλογο:
«…Κερεμεϊλέ Ιησού Χριστέ, Άγιε μου, Παναγιά μου,
Αγγέλου δώστε μου φτερά, του Φρίξου το κριάρι.
Σηκώστε με σ’ ένα σύννεφο, στείλτε με, με τ’ αγέρι.
Στείλτε με στην Ανατολή, βιαστείτε να προφτάσω.
Ανατολή είν’ από κει. Είναι η Καππαδοκία.
Μην περιμένετε να ντυθώ, ορθός να περπατήσω,
Με την ψυχή, με την καρδιά τη γη μου θα πατήσω…»
Ο Θεός κι η Ιστορία σταμάτησαν στο Γκέλβερι…
